پیش‌بینی بانک جهانی از آینده اقتصاد ایران: ۲.۵ میلیون نفر امسال در ایران فقیر می‌شوند

به گزارش پیشگام اقتصاد، بانک جهانی در گزارشی جدید از وضعیت فقر در ایران که اخیرا منتشر شده نوشته است: پیش‌بینی می‌شود رشد تولید ناخالص داخلی ایران در میان‌مدت کاهش یابد که دلیل آن انقباض بخش نفت و کاهش تقاضای جهانی است. جنگ اخیر انتظارات تورمی را تشدید کرده و باعث کاهش بیشتر ارزش پول شده و تورم را در چهار ماه اول امسال به ۳۹.۵ درصد (سالانه) رسانده که بخشی از آن ناشی از تورم ۴۲.۹ درصدی قیمت مواد غذایی است. بخش خدمات که بیش از نیمی از نیروی کار را در استخدام خود دارد، تحت تاثیر درگیری‌ها و اختلالات ارتباطی پس از جنگ قرار گرفته است.

*2.۵ میلیون نفر امسال در ایران فقیر می شوند

پیش‌بینی می‌شود ترکیب انقباض تولید ناخالص داخلی و افزایش قیمت‌ها، ۲.۵ میلیون نفر را در ایران طی سال ۲۰۲۵ به فقر بکشاند. همچنین پیش‌بینی می‌شود جمعیت افراد زیر خط فقر با درآمد روزانه ۸.۳ دلار از ۳۳.۲ درصد کل جمعیت در سال ۲۰۲۴ به ۳۵.۴ درصد در سال ۲۰۲۵ افزایش یابد و این رقم در سال ۲۰۲۶ به ۳۸.۸ درصد افزایش پیدا کند. ۳ میلیون نفر در سال ۲۰۲۶ به زیر این خط کشیده می‌شوند. افرادی که زیر خط فقر یا نزدیک آن زندگی می‌کنند، به ویژه در برابر رکود اقتصادی آسیب‌پذیر هستند.

*افزایش مهاجرت از روستاها به شهرها با تشدید خشکسالی

این نهاد بین‌المللی در ادامه با اشاره به تبعات خشکسالی برای وضعیت معیشتی مردم نوشته است: کمبود فزاینده انرژی و آب منجر به جیره‌بندی و اختلال در فعالیت‌های اقتصادی شده است. کمبود آب که ناشی از خشکسالی‌های مکرر، تغییرات اقلیمی و مدیریت غیربهینه منابع است، رودخانه‌ها، دریاچه‌ها و سفره‌های آب زیرزمینی را تخلیه کرده و باعث فرونشست شدید زمین شده که زیرساخت‌ها و بهره‌وری بلندمدت را تهدید می‌کند. میزان بارندگی از سال ۲۰۲۴ تاکنون ۴۰  درصد کاهش یافته است. تشدید مشکل کمبود آب به ویژه بر معیشت خانوارهایی که به کشاورزی متکی هستند، تاثیر می‌گذارد و فشار مهاجرت از روستا به شهر و تقاضای متناظر برای خدمات شهری را افزایش می‌دهد.

*بانک جهانی: طرح های یارانه ای دولت ایران به کاهش فقر کمک کرده اند

بانک جهانی با اشاره به موفقیت طرح یارانه نقدی در کاهش فقر در ایران افزوده است: از نظر تاریخی، پرداخت‌های نقدی، هرچند با هزینه مالی قابل توجه، حمایت قابل توجهی از رفاه فقرا ارائه داده‌ است. مجموعه‌ای از ابتکارات اخیر، از جمله حذف تدریجی یارانه نرخ ارز و تجمیع پرداخت‌های نقدی، با هدف بهبود کارایی و پایداری سیاست‌های اجتماعی انجام شده است. در حالی که ارزش واقعی پرداخت‌های نقدی به تدریج با تورم کاهش یافته است، تعدادی از طرح‌های یارانه ای به کاهش فقر کمک کرده‌اند. اولین بسته کمک مالی در طول همه‌گیری کرونا ارائه شد و به ۸۷ درصد از جمعیت رسید. در سال ۲۰۲۲، پرداخت‌های نقدی برای جبران حذف نرخ ارز ترجیحی افزایش یافت.

دولت در سپتامبر ۲۰۲۳ طرح کالابرگ را به اجرا گذاشت. در ابتدا قرار بود این طرح فقط سه دهک اول درآمد را پوشش دهد اما این طرح تقریبا ۷۵ درصد از جمعیت را بهره‌مند می‌کند. در فوریه ۲۰۲۴، دولت همچنین طرح موقت «فجرانه» را معرفی کرد که به طور موقت طرح کالا برگ را تکمیل می‌کرد. با این حال، کسری مالی ۴.۵ درصدی در طول دوره پیش‌بینی به این معنی است که امکانات مالی دولت برای ارائه کمک‌های فوق‌العاده محدود است.

*ضریب جینی در ایران به ۳۵.۹ درصد رسید 

این نهاد بین‌المللی در بخش دیگری از گزارش خود از افزایش شکاف درآمدی در ایران خبر داده است. بانک جهانی ضریب جینی در ایران برای سال ۲۰۲۲ را ۳۴.۸ درصد محاسبه کرده بود که در گزارش جدید خود از افزایش این رقم به ۳۵.۹ درصد در سال ۲۰۲۳ خبر داده است.

محاسبات بانک جهانی نشان می‌دهد ۲.۵ درصد مردم ایران با فقر مطلق مواجه هستند، یعنی درآمد روزانه ۳ دلار یا کمتر دارند. بر این اساس ۲ میلیون و ۲۵۳ هزار نفر از جمعیت ایران دچار فقر مطلق هستند. همچنین ۳۲ میلیون و ۶۶۱ هزار نفر معادل ۳۶ درصد جمعیت در خط درآمدی ۸.۳ دلار در روز قرار دارند.

*فقر در روستاها بیشتر از شهرهای ایران است 

فقر در روستاها بیشتر از شهرهاست، به طوری که ۵۲ درصد جمعیت روستایی ایران فقیر محسوب می شوند اما این رقم برای شهرها ۳۱.۳ درصد است. زن ها و مردها از نظر فقر تقریبا برابر هستند و میزان پراکندگی فقر در مردها ۳۶ درصد و زن ها ۳۶.۱ درصد است.

*15 درصد تحصیل‌کرده‌ها در ایران فقیرند 

آمار بانک جهانی نشان می‌دهد میان میزان تحصیلات و فقر در ایران نسبت معکوس وجود دارد، یعنی هر چه تحصیلات بیشتر باشد، میزان فقر کمتر می‌شود. بر این اساس ۴۶.۵ درصد افراد بی‌سواد در ایران فقیر هستند و این رقم برای افراد دارای تحصیلات ابتدایی ۴۰.۸ درصد و برای افراد دارای تحصیلات متوسطه ۳۳.۳ درصد است. در میان جمعیت دارای تحصیلات دانشگاهی فقط ۱۵.۲ درصد این گروه در خط فقر تعریف شده توسط بانک جهانی (درآمد روزانه ۸.۳ درصد) قرار دارند.